از شایع ترین علائم غلظت خون در پاها می توان به سوزش، درد، گرفتگی، تورم، بی حسی، خارش و تغییر رنگ پوست اشاره کرد. برخی از این علائم با نشانه های تشخیص واریس مشترک هستند. اما، ارتباط مستقیمی بین این دو بیماری وجود ندارد. پلی سیتمی با افزایش تعداد گلبول های قرمز و کاهش سرعت گردش خون در وریدها می تواند علائمی شبیه واریس ایجاد کند. گاها افراد تیره بودن خون را دلیل بر پلی سیتمی می دانند. اما اینگونه نیست. برای تشخیص قطعی این بیماری مراجعه به پزشک، آزمایش خون و بررسی گلبول های قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت لازم است.
| غلظت خون در پا | |||
| علائم | تورم، درد و گرفتگی، سوزش کف پاها
|
تغییر رنگ پوست،
بی حسی، قرمزی و خارش پوست |
تنگی نفس،
خستگی، سردرد، اختلال بینایی |
| علل | ژنتیک | بیماری های مزمن | سبک زندگی |
| عوارض | ترومبوز ورید عمقی | واریس | آمبولی و سکته قلبی یا مغزی |
| درمان | فلبوتومی، داروهای رقیق کننده خون، پرتو درمانی | حجامت، عرقیات و دمنوش های گیاهی | تغییر رژیم غذایی (غلات، ماهی، حبوبات، مرکبات، لبنیات و …) |
غلظت خون در پا یعنی چه؟
غلظت خون یا (Polycythemia) به میزان هموگلوبین یا گلبول های قرمز خون بیش از حد طبیعی اطلاق می شود. پلی سیتمی یک اختلال سیستمیک در سراسر بدن است نه فقط موضعی در پاها. این وضعیت باعث کاهش جریان خون شده و به تشکیل لخته خون و مسدود شدن رگها منجر می شود.
علائم غلظت خون در پاها
از مهم ترین علائم پلی سیتمی در پاها می توان به این موارد اشاره کرد:
1. گرفتگی یا درد عضلات پا
افزایش غلظت خون در سراسر بدن به ویژه پاها و کند شدن حرکت خون به دنبال آن می تواند منجر به دردهای مکرر یا گرفتگی عضلات پا، به ویژه در ایستادن ها یا نشستن های طولانی مدت، شود.
به نقل از منبع Healthline:
Higher levels of red blood cells and platelets increase the chance of a blood clot occurring and causing a blockage. A clot in a leg vein can cause symptoms, including leg pain
“سطوح بالاتر گلبول های قرمز و پلاکت ها احتمال لخته شدن خون را افزایش می دهد و باعث انسداد می شود. لخته شدن خون در ورید پا می تواند علائمی از جمله درد پا ایجاد کند.’’
افزایش احتمال لخته شدن خون در نتیجه پلی سیتمی، می تواند با افزایش فشار بر رگ های پا باعث گشاد شدن آنها و ایجاد واریس شود که با رگ هایی پیچ خورده و برجسته در سطح پوست قابل تشخیص است. درمان واریس با لیزر و دیگر روش ها این رگ های ناهنجار را برطرف می کند.
2. تورم پاها
با افزایش تعداد گلبول های قرمز و پلاکت ها در نتیجه پلی سیتمی، به دلایل زیر متورم شدن پاها رخ می دهد:
- به دلیل کاهش سرعت حرکت خون، افزایش فشار در وریدها و نشت مایعات به بافت های اطراف
- افزایش خطر لخته های خونی و مسدود شدن جریان خون
3. گرمای غیر عادی یا سوزش کف پا
یکی دیگر از علائم غلظت خون در پاها سوزش کف این اندام است. این بیماری باعث ایجاد مشکل در جریان خون و کاهش اکسیژن رسانی به بافت های مختلف بدن به ویژه اندام های تحتانی چون پاها شده و علائمی چون سوزش، بی حسی یا مور مور شدن آنها می شود. عدم درمان این مشکل می تواند با ایجاد لخته های خون خطر سکته مغزی یا قلبی را افزایش دهد.
4. بی حسی یا کرختی پاها
در افراد مبتلا به پلی سیتمی به دلیل کاهش سرعت جریان خون احساس خواب گرفتگی یا سوزن سوزن شدن پاها نیز مشاهده می شود. این ویژگی یکی از علائم گرفتگی عروق پا نیز هست.
5. تغییر رنگ پوست
به دنبال کاهش جریان خون و اکسیژن رسانی به بافت ها در نتیجه غلظت بالای خون، رنگ پوست نیز به بنفش یا قرمز تغییر می کند. این فاکتور یکی از نشانه های هشدار اولیه واریس نیز هست. در این شرایط درمان واریس می تواند از پیشرفت بیماری و عوارض جدی آن پیشگیری کند.
6. قرمزی و خارش پوست
از دیگر علائم غلظت خون در پاها قرمزی، گرما، سوزش و خارش پوست است. این وضعیت به ویژه بعد از استحمام و تماس پوست با آب مشاهده می شود این علائم در دست و پاها شایع هستند و اریتروملالژیا (Erythromelalgia) گفته می شود.
7. علائم عمومی پلی سیتمی پاها
علاوه بر نشانه های اختصاصی پلی سیتمی در پاها، این بیماری به طور غیر مستقیم باعث بروز برخی نشانه های عمومی نیز می شود:
- خستگی و ضعف عمومی به دلیل کاهش اکسیژن رسانی به بافت ها
- سردرد و سرگیجه به دلیل کاهش جریان خون به مغز
- اختلال بینایی به دلیل کاهش جریان خون به عروق شبکیه، انسداد عروق مغزی و کاهش خونرسانی مراکز بینایی مغز
- تنگی نفس به دلایلی چون کاهش اکسیژن دریافتی عضلات مغز و ریه ها، آمبولی ریه و افزایش خطر لخته شدن خون
علل پلی سیتمی پاها
کاهش سطح اکسیژن خون مهم ترین دلیل ابتلا به پلی سیتمی است. در این شرایط بدن فرد برای جبران این کاهش، گلبول های قرمز بیشتری تولید می کند. فاکتورهایی که می توانند سطح این فاکتور خونی را کاهش دهند عبارتند از:
- ژنتیکی یا ارث
- بیماری ها (بیماری های قلبی و عروقی، انسداد مزمن ریه یا اختلالات ریوی، بیماری های التهابی، تومورهای کبدی یا کلیوی، اختلالات انعقادی)
- سبک زندگی (زندگی در ارتفاعات، استرس، مصرف سیگار)
نحوه تشخیص غلظت خون در پا
شناخت علائم غلظت خون در پاها تا حدی به تشخیص این بیماری کمک می کند. اما از آنجا که مشاهده برخی از این علائم دال بر ابتلای قطعی فرد به پلی سیتمی نیست، برای تشخیص این بیماری مراجعه به پزشک، بررسی بالینی و آزمایش خون لازم است. دکتر رضا طاهری فوق تخصص عروق واریس در مشهد می تواند به شما در این زمینه کامل کمک کند. با مراجعه به ایشان می توانید از تشخیص حرفه ای ایشان بهره مند شوید.
آزمایش خون CBC
آزمایش خون یکی از روش هایی است که برای تشخیص غلظت خون در پا استفاده می شود. در این تست پزشک با بررسی تعدادی فاکتورهای خونی از جمله گلبول های قرمز، سفید، پلاکت، هموگلوبین و هماتوکریت تشخیص می دهد که فرد به پرفشاری و غلظت خون مبتلا شده است یا خیر.
| غلظت نرمال فاکتورهای خونی | |
| فاکتور خونی | محدوده طبیعی |
| هموگلوبین (Hb) | 135-175 (مردان) و 120-155 (زنان)
|
| گلبول قرمز (RBC) | 4.32-5.772 (مردان) و 3.9-5.03 (زنان) میلیون سلول در هر میلی متر مکعب |
| گلبول سفید (WBC) | 3500-10500 سلول در هر میلی متر مکعب |
| پلاکت (PLT) | 45000-150000 |
| هماتوکریت (Hct) | 38.8-50 (مردان) و 34.9-44.5 (زنان) |
عوارض غلظت خون در پاها
اگر یکی یا تعدادی از علائم غلظت خون در پاها را دارید، مطمئنا نگران هستید که این بیماری چه پیامدهایی همراه دارد. در پاسخ این سوال به سه مورد از عوارض پلی سیتمی در پاها اشاره می کنیم:
ترومبوز ورید عمقی (DVT)
DVT عارضه ای است که در نتیجه تشکیل لخته خونی در رگ های عمیق و بزرگ ناحیه لگن، ران، پایین پا یا بازو بروز پیدا می کند و باعث درد و تورم شدید پا می شود. در افرادی که به غلظت خون یا پلی سیتمی مبتلا هستند به دلیل جریان آهسته خون، احتمال لخته شدن و ایجاد این عارضه بیشتر است.
نارسایی مزمن وریدی و واریس
غلظت بالای خون می تواند با ایجاد فشار زیاد به رگها باعث ایجاد واریس یا تشدید آن شود. بر اساس مطالعات انجام شده ارتباطی غیر مستقیم بین این دو وجود دارد.
گرچه پلی سیتمی پا به طور مستقیم باعث واریس نمی شود؛ اما با افزایش خطر لخته شدن خون و اختلالات عروقی می تواند در ایجاد یا تشدید واریس نقش دارد. این عارضه می تواند گردش خون را مختل کند و باعث افزایش فشار در وریدها و بروز واریس شود که آن نیز عوارض جدی مانند آمبولی ریه همراه دارد. درمان واریس با اسکلروتراپی، لیزر و … از بروز این عوارض پیشگیری می کند.
خطر آمبولی
یکی دیگر از عوارض جدی پلی سیتمی پاها آمبولی ریه است. این بیماری خطر تشکیل لخته های خونی را افزایش می دهد، حرکت این لخته ها به سمت ریه یا مغز می تواند باعث آمبولی و در نهایت سکته مغزی یا قلبی شود.
درمان پلی سیتمی پاها
با مشاهده علائم غلظت خون در پاها، بررسی آزمایش خون و تشخیص مثبت ابتلای بیمار به پلی سیتمی توسط پزشک، روش های مختلف زیر برای درمان توصیه می شود:
- داروهای رقیق کننده خون (مصرف قرص های کاهش دهنده غلظت خون مانند آسپرین، تیکلید، پرزانتین و یا پلاویکس)
- داروهای تقلیل دهنده تولید سلول های خونی (اینترفرون آلفا، هیدروکسی اوره جهت کاهش تولید سلول های خونی در مغز استخوان)
- پرتو درمانی (جهت کاهش تولید گلبول های قرمز در مغز استخوان)
- فلبوتومی (خون گیری از ورید برای کاهش غلظت سلول های خونی و حجم خون)
روش های سنتی درمان پلی سیتمی پا
متخصصین طب سنتی در صورت مشاهده علائم غلظت خون در پاها از این روش ها برای درمان استفاده می کنند:
- حجامت: ایجاد شکافی کوچک در دیواره رگ و خارج کردن مقداری خون از بدن جهت کاهش غلظت خون
- عرقیات گیاهی: مصرف عصاره گیاهان دارویی مانند نعناع، گزنه، بیدمشک، کاسنی، شاتره و گل گاوزبان
- دمنوش گیاهان دارویی: زردچوبه، دارچین، چای سبز، ریشه شیرین بیان، زنجبیل، عناب، آویشن و خاکشیر
روش های خانگی درمان غلظت خون پاها
روش های خانگی درمان پلی سیتمی شامل تغییر در رژیم غذایی است. اگر به پلی سیتمی مبتلا هستید، مصرف این مواد غذایی توصیه می شود:
- لبنیات کم چرب
- سبزیجات برگ دار مانند کلم، کاهو، بروکلی
- میوه ها مانند مرکبات، انار، تمشک و توت فرنگی
- دانه و مغزهای خوراکی (بادام، گردو، تخم کتان و دانه چیا)
- حبوبات و غلات
- ماهی های چرب
- سیر، پیاز، گوجه فرنگی و فلفل قرمز
توصیه های پزشکی جهت پیشگیری از غلظت خون پاها
ایجاد تغییراتی در سبک زندگی مهم ترین اصل برای پیشگیری از هر بیماری از جمله پلی سیتمی است. از جمله این تغییرات می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ورزش و فعالیت بدنی روزانه
- اجتناب از استعمال دخانیات
- مصرف میوه ها و سبزیجات
- پرهیز از نشستن های طولانی
- نوشیدن مایعات فراوان
- کشش عضلات ساق پا
- پرهیز از پرخوری و کم تحرکی
در پایان، علائم پلی سیتمی پا و درمان آن
از علائم غلظت خون در پاها می توان به تورم، بی حسی، درد، قرمز، خارش و سوزش کف پا اشاره کرد. این عارضه با علائم عمومی مانند سردرد، تنگی نفس، خستگی، اختلال بینایی نیز همراه است. پلی سیتمی پاها به دلایلی مانند بیماری های قلبی، کلیوی، کبدی یا ریوی، ژنتیک، استرس یا مصرف سیگار بروز می کند. بررسی گلبول های قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت در آزمایش خون به تشخیص قطعی این بیماری کمک می کند. در این صورت مصرف داروهای رقیق کننده خون، فلبوتومی یا تغییر در رژیم غذایی و حجامت برای درمان توصیه می شوند.
عدم درمان این بیماری پیامدهایی چون ترومبوز ورید عمقی، واریس و آمبولی در پی دارد. با ورزش روزانه، نوشیدن آب زیاد، پرهیز از پرخوری و کم تحرکی و استعمال دخانیات می توان از بروز پلی سیتمی در سراسر بدن به خصوص پاها پیشگیری کرد.
سوالات متداول غلظت خون پا
1. تعداد گلبول های قرمز (غلظت خون) نرمال چند است؟
غلظت خون نرمال در آقایان 52-42 درصد و در خانم ها 46-38 درصد است.
2. چه زمانی برای درمان غلظت خون پاها به پزشک مراجعه کنیم؟
با مشاهده علائمی چون درد، گرفتگی، تورم، قرمزی، گرمای غیر طبیعی تغییر رنگ پوست، سوزش یا گزگز پا مراجعه به پزشک ضرورت دارد.
3. برای کاهش غلظت خون در پاها چه بخوریم؟
آب فراوان، سبزیجات برگ دار، انار، مرکبات، ماهی، زنجبیل، زردچوبه دارچین، آجیل، سیر و پیاز، چای سبز
