علت واریس معده چیست؟ مهم ترین دلیل ابتلا به واریس معده، سیروز کبدی است که باعث افزایش فشار در سیاهرگ پورتال و گشاد شدن سایر رگ های خونی معده می شود. خونریزی و مدفوع سیاه رنگ، مهم ترین علائم واریس معده محسوب می شوند که بسیار خطرناک هستند و در صورت بروز باید به سرعت پیگیری شوند. تجویز دارو، روش های آندوسکوپی و جراحی، روش های درمان واریس معده هستند که پس از تعیین شدت بیماری در کلینیک تخصصی واریس، روش مناسب درمان تعیین می شود.
واریس معده چیست؟
واریس معده، یک بیماری گوارشی مهم و به معنای گشاد شدن غیرطبیعی رگ های معده است. سیاهرگی که خون را از دستگاه گوارش به کبد منتقل می کند، سیاهرگ باب یا ورید پورتال نام دارد. اگر این رگ بر اثر بیماری کبدی مسدود شود، فشار در آن افزایش می یابد. افزایش فشار باعث به گردش افتادن جریان خون در سیاهرگ های دیگر می شود و با گشاد کردن آنها، بیماری واریس معده را ایجاد می کند.
دلایل ابتلا به واریس معده
واریس معده به دلیل افزایش فشار خون در ورید پورتال و در اثر شرایط زیر ایجاد می شود:
1. سیروز کبدی؛ مهم ترین عامل واریس معده
سیروز کبدی، پاسخ اصلی به سوال علت واریس معده چیست می باشد. این بیماری مزمن کبدی، با اختلال در جریان خون و طبق فرایند زیر باعث واریس معده می شود:
- سیروز کبدی، بافت اسکار تشکیل می دهد.
- بافت اسکار، باعث مسدود کردن جریان خون می شود.
- انسداد جریان خون، فشار پورتال را افزایش می دهد.
- در نتیجه افزایش فشار، خون مجبور می شود از رگ های کوچک عبور کند.
- رگ های کوچک، نمی توانند این فشار را تحمل کنند؛ پس متورم شده و واریسی می گردند.
2. فشار خون پورتال غیر سیروتیک؛ دلیل ایجاد واریس معده
منظور از فشار خون پورتال غیر سیروتیک، افزایش فشار خون در سیاهرگ باب به دلایلی غیر از سیروز کبدی است. لخته شدن خون در وریدهای منتهی به کبد، از دلایل غیر سیروتیک واریس معده می باشد.
3. ترومبوز ورید پورتال؛ عامل ابتلا به واریس معده
ترومبوز یا لخته شدن خون در ورید پورتال، یکی از دلایل غیر سیروتیکی(غیر از سیروز کبد) است که باعث افزایش فشار خون در این رگ و در نتیجه واریس معده می شود.
سایر عوامل ایجاد واریس معده
علت واریس معده چیست؟ موارد زیر، برخی از علل ایجاد واریس معده هستند که شایع نیستند و کمتر شناخته شده اند:
- عفونت های انگلی: شیستوزومیازیس، یک عفونت انگلی است که می تواند با آسیب زدن به کبد و طحال، باعث واریس معده شود.
- بیماری های کبدی: ممکن است بیماری های کبدی دیگر مانند هپاتیت مزمن B و C واریس معده را ایجاد کنند.
- بیماری های قلبی: بعضی بیماری های قلبی ممکن است باعث افزایش فشار خون در ورید پورتال و در نهایت واریس معده شوند.
- تومورهای کبدی: تومورهای کبدی با وارد کردن فشار بر ورید پورتال، واریس معده را ایجاد می کنند.
- سیروز صفراوی: اختلال های مجاری صفراوی باعث آسیب به کبد، تولید اسکار و در نهایت واریس معده می شوند.
علائم واریس معده چیست؟
واریس معده معمولا بدون علامت است؛ تا هنگامی که عارضه ای خطرناک مانند خونریزی رخ دهد. پس از خونریزی ممکن است علائم زیر ظاهر شوند:
- استفراغ خونی(هماتمزیس)
- مدفوع سیاه و قیر مانند(ملنا)
- ضربان قلب بالا و فشار خون پایین
- ضعف و احساس سبک بودن سر
- درد در ناحیه شکم
- احساس سیر بودن یا نفخ
- خستگی بدن
- کاهش وزن
تشخیص واریس معده
تشخیص واریس معده برای درمان به موقع و جلوگیری از عوارض شدید، اهمیت زیادی دارد. پزشک برای تشخیص این بیماری، از روش های زیر استفاده می کند:
1. آندوسکوپی برای تشخیص واریس معده
در روش آندوسکوپی، پزشک یک لوله انعطاف پذیر و باریک که در قسمت ابتدایی آن یک دوربین قرار دارد را به داخل معده هدایت می کند. وجود رگ های گشاد شده در هنگام بررسی، نشانه واریس است. آندوسکوپی کپسولی، نوع دیگری از آندوسکوپی است؛ در این روش، بیمار یک قرص حاوی دوربین را می بلعد تا دوربین داخل قرص، وضعیت معده را نشان دهد.
2. تست های تصویربرداری برای واریس معده
با تست های تصویربرداری شامل سی تی اسکن و سونوگرافی داپلر، می توان وجود رگ های واریسی در معده را بررسی کرد. همچنین سونوگرافی الاستوگرافی گذرا برای ارزیابی سیروز کبدی مورد استفاده قرار می گیرد و با بررسی میزان فیبروز کبد، میزان فشار خون ورید پورتال را اندازه گیری می کند.
3. آزمایش خون برای تشخیص واریس معده
آزمایش خون، یکی از راه های تشخیصی است که با ارزیابی عملکرد کبد و ناهنجاری های آن، احتمال واریس معده را بررسی می کند.
درمان واریس معده چیست؟
علائم واریس معده چیست؟ در صورتی که هریک از نشانه های واریس معده را مشاهده کردید، پزشک ممکن است درمان های مختلفی را برای بهبود آن انتخاب کند. رویکرد درمانی واریس معده، به عواملی مانند شدت واریس، عوامل فردی بیمار و وجود یا عدم وجود خونریزی بستگی دارد. پس از این که پزشک بفهمد که علت واریس معده چیست و میزان شدت آن چقدر است، گزینه درمانی مناسب را انتخاب می کند.
1. درمان دارویی برای واریس معده
درمان واریس معده چیست؟ معمولا درمان دارویی با هدف کاهش فشار پورتال و کمتر کردن ریسک خونریزی انجام می شود. داروهایی مانند بتابلوکرها از جمله پروپرانولول و نادولول، سرعت جریان خون در واریس را کند می کنند.
2. درمان واریس معده با آندوسکوپی
روش های آندوسکوپی، از درمان های مهم و موثر برای واریس معده محسوب می شوند و تاثیر زیادی در کنترل خونریزی دارند. با آندوسکوپی، امکان مشاهده مستقیم واریس ها و ارزیابی دقیق آنها امکان پذیر است. موارد زیر، روش های آندوسکوپی درمان واریس هستند:
- تزریق آندوسکوپی سیانوآکریلات یا چسب واریس: در این روش درمانی، سیانوآکریلات که به چسب واریس معروف است، به وسیله آندوسکوپی به رگ های واریسی تزریق می شود. چسب سیانوآکریلات به سرعت خونریزی را متوقف می کند.
- بستن باند آندوسکوپی (Endoscopic Variceal Ligation – EVL): بستن باند، روشی ساده و موثر برای درمان واریس معده است و با استفاده از آندوسکوپ انجام می شود. در این روش، پزشک، نوارهایی لاستیکی در اطراف واریس ها قرار می دهد تا بسته شوند و از خونریزی جلوگیری شود.
- شانت پورتوسیستمیک داخل کبدی ترانس جوگولار(TIPS): روش TIPS، یک راه درمان برای کاهش فشار خون در ورید باب است که باعث کاهش خطر خونریزی می شود. در این روش، برای تغییر جهت جریان خون، بین ورید باب و ورید کبدی یک شانت (کانال) ایجاد می شود.
- مسدود کردن وریدهای رتروگراد با بالون (BRTO): روش BRTO، یک درمان موثر برای کنترل خونریزی ناشی از واریس معده است. در این روش، یک کانتر یا لوله باریک و بلند که یک بالون کوچک در نوک آن قرار دارد، به محل واریس هدایت شده سپس با باد کردن بالون، جریان خون در رگ واریسی مسدود می گردد. در مرحله بعد، ماده اسکلروزان تزریق شده و رگ واریسی بسته می شود.
3. جراحی؛ آخرین راه برای درمان واریس
اگر روش های ابتدایی برای درمان واریس معده نتیجه بخش نباشند، نیاز است که جراحی انجام شود. در طی عمل جراحی، تخلیه عروق با برداشتن رگ های واریسی یا تغییر مسیر خون انجام می شود.
4. درمان گیاهی واریس معده
بیماری واریس معده یک بیماری جدی و خطرناک است. فردی که به این بیماری مبتلا می شود باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کند تا اقدامات درمانی برای او انجام شود. در طب سنتی، داروهای مختلفی برای درمان واریس تجویز می شود؛ اما با توجه به دقیق نبودن رویکردهای طب سنتی، اثربخشی و ایمن بودن آنها ثابت نشده است.
انواع واریس معده
علت واریس معده چیست؟ علت واریس معده، افزایش فشار در سیاهرگ باب است. این بیماری بر اساس محل قرار گیری و ارتباط با رگ های دیگر، به دو دسته تقسیم می شود. دسته بندی به پزشک کمک می کند تا شدت بیماری را تشخیص داده و بهترین روش درمانی را انتخاب کند:
طبقه بندی سارین واریس معده
طبقه بندی سارین، واریس ها را بر اساس موقعیتشان در معده و ارتباطشان با واریس های مری دسته بندی می کند.
نوع 1 واریس معده
واریس های معده ای که با واریس های مری در ارتباط نیستند و خودشان به دو دسته A1 و B1 تقسیم می شوند:
- نوع A1: در فوندوس معده قرار دارند.
- نوع B1: در فوندوس و دیگر قسمت های معده وجود دارند.
نوع 2 واریس معده
واریس های معده ای که با واریس مری در ارتباط هستند و به سه دسته A2، نوع B2 و C2 تقسیم می شوند:
- نوع A2: امتداد واریس های مری در امتداد منحنی کوچک معده هستند.
- نوع B2: امتداد واریس های مری در امتداد منحنی بزرگتر معده هستند.
- نوع C2: هر دو انحنای کوچکتر و بزرگتر معده را درگیر می کنند.
طبقه بندی هاشیموت واریس معده
طبق دسته بندی هاشیموت، واریس ها بر اساس ارتباطشان با رگ های خاص معده دسته بندی می شوند:
- نوع 1: این نوع واریس ها بیشتر در قسمت بالایی معده (فوندوس) دیده می شوند و به رگی به نام ورید معده چپ وصل هستند.
- نوع 2: این واریس ها هم در قسمت بالایی (فوندوس) و هم در قسمت میانی معده (بدنه) وجود دارند و به رگ های معده چپ و رگ های کوتاه معده وصل هستند.
- نوع 3: این واریس ها فقط در قسمت میانی معده (بدنه) قرار دارند و به رگ های کوتاه معده وصل هستند.
عوارض واریس معده
جدی ترین و مهم ترین عارضه واریس معده خونریزی است که در اثر فشار بر رگ ها رخ می دهد. خونریزی واریس معده بسیار خطرناک است و ممکن است باعث مشکلات جدی یا حتی مرگ شود. پس در صورت دیدن هرگونه علائم، فرد باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کند. کم خونی، آسیت و آنسفالوپاتی کبدی، از دیگر عوارض واریس معده محسوب می شوند.
جلوگیری از ابتلا به واریس معده
با توجه به این که واریس معده معمولا در اثر بیماری های کبدی ایجاد می شود، پیشگیری و کنترل بیماری های کبدی اهمیت زیادی دارد. موارد زیر، مهم ترین موارد پیشگیری از بروز واریس معده محسوب می شوند:
- درمان بیماری های کبدی: مهم ترین قدم برای جلوگیری از واریس معده، درمان سریع و موثر بیماری های زمینه ای کبد است.
- اصلاح سبک زندگی: تغذیه سالم، کاهش مصرف الکل و سیگار، مدیریت استرس، حفظ وزن نرمال و ورزش منظم با بهبود عملکرد کبد، به جلوگیری از واریس معده کمک می کنند.
- معاینات پزشکی منظم: معاینات پزشکی منظم شامل آزمایش خون و سونوگرافی کبد، برای تشخیص زودهنگام بیماری های کبدی و جلوگیری از ابتلا به واریس معده اهمیت زیادی دارد.
رژیم غذایی مناسب واریس معده
علت واریس معده چیست؟ به دلیل تاثیر زیاد برنامه غذایی، توصیه می شود برای بهبود علائم، دقت بیشتری در سبک زندگی خود داشته باشید. رژیم غذایی سالم و متعادل در بیماران مبتلا به واریس معده باعث کاهش علائم و بهبود وضعیت سلامت بدن می شود:
- مصرف مواد غذایی با فیبر بالا: غذاهای پر فیبر مانند میوه ها، سبزیجات، غلات و حبوبات عملکرد روده را بهبود می بخشند و به جلوگیری از یبوست کمک می کنند. یبوست با وارد کردن فشار بر رگ های خونی، وضعیت واریس را بدتر می کند.
- استفاده از مواد غذایی دارای پتاسیم: غذاهای حاوی پتاسیم سلامت قلب و عروق را افزایش می دهند. از جمله این مواد غذایی، می توان به موز، اسفناج، لوبیا و آووکادو اشاره کرد.
- مصرف پروتئین های بدون چربی: مصرف مواد غذایی حاوی پروتئین های بدون چربی مانند ماهی، مرغ، بوقلمون و حبوبات، مواد مغذی ضروری برای بدن را تامین می کند.
- کاهش مصرف سدیم: مصرف زیاد سدیم باعث احتباس آب در بدن و افزایش فشار خون می شود؛ پس باید از خوردن غذاهای شور خودداری شود.
- کاهش مصرف غذاهای چرب و سرخ شده: خوردن غذاهای چرب و سرخ شده، با آسیب زدن به کبد، وضعیت واریس را بدتر می کند.
تفاوت بین واریس معده و واریس مری
وارس معده و واریس مری، رگ های خونی گشاد شده در دستگاه گوارش هستند که معمولا به دلیل بیماری های کبدی و افزایش فشار در سیاهرگ باب ایجاد می شوند. تفاوت اصلی این دو واریس، در محل قرارگیری آن ها است؛ به این صورت که واریس مری در انتهای مری و واریس معده در قسمت بالایی معده قرار دارد.
قسمت B تصویر زیر، نمای کلی از مری و معده را نشان می دهد و تفاوت در محل قرارگیری واریس های مری و معده در آن مشخص است:
- EV: واریس های مری در قسمت تحتانی مری و نزدیک به محل اتصال مری و معده
- GV: واریس های معده در قسمت فوقانی معده و نزدیک به محل اتصال مری و معده
چه زمانی برای واریس معده به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر متوجه علائمی مانند استفراغ خونی، مدفوع سیاه، درد شکم، زردی پوست یا چشم شدید، حتما به پزشک مراجعه کنید. این علائم ممکن است نشانه خونریزی از واریس معده باشد.
جمع بندی؛ علت واریس معده چیست؟
علت واریس معده چیست؟ واریس معده در اثر گشاد شدن غیر طبیعی رگ های خونی در دیواره معده ایجاد می شود. علت اصلی این بیماری گوارشی، افزایش فشار خون در سیاهرگ باب (یا همان ورید پورتال) است که به دلیل بیماری های کبدی مانند سیروز رخ می دهد. علائم واریس معده شامل استفراغ خون، مدفوع سیاه و ضعف عمومی است که اغلب تا زمان خونریزی آشکار نمی شوند.
تشخیص این بیماری با روش هایی مانند آندوسکوپی و سونوگرافی انجام می شود و درمان آن بسته به شدت بیماری، با تجویز دارو، روش های آندوسکوپی و در موارد شدید، جراحی صورت می گیرد. واریس معده یک بیماری جدی است که در صورت عدم درمان به موقع می تواند عوارض خطرناکی داشته باشد و زندگی بیمار را تهدید کند.
به همین دلیل تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، اهمیت زیادی دارد. در صورت مشاهده علائمی مانند استفراغ خونی، مدفوع سیاه و قیری شکل یا درد شدید شکم، فورا به پزشک مراجعه کنید.
سوالات متداول
واریس مری همان واریس معده است؟
خیر، واریس مری و واریس معده، دو بیماری مجزا هستند. واریس مری در رگ های خونی مری ایجاد می شود، در حالی که واریس معده در رگ های خونی معده به وجود می آید.
تفاوت علائم واریس معده با واریس مری چیست؟
علائم واریس معده شدیدتر از علائم واریس مری است.
آیا یبوست باعث بیماری واریس معده می شود؟
خیر، یبوست باعث ایجاد واریس معده نمی شود، اما می تواند عوارض ناشی از این بیماری را تشدید کند. زور زدن هنگام دفع مدفوع سفت، ممکن است با وارد کردن فشار بر رگ های واریسی، باعث خونریزی شود.
